Dengesizlik Maliyetleri Neden Gündemde?

Elektrik piyasasında sessiz ama etkili bir değişiklik yaşandı: EPDK, piyasa takas fiyatlarının üst sınırını 3000 TL/MWh’den 3400 TL/MWh’ye çıkardı.

Bu değişiklikle birlikte, dengesizlik maliyetleri yeniden gündeme geldi. Çünkü artık yapılan küçük planlama hataları bile şirketlere büyük maliyetler çıkarabiliyor.

💡 Dengesizlik Maliyeti Nedir?

Dengesizlik maliyeti, elektrik piyasasında planlanan üretim ya da tüketim ile gerçekleşen miktar arasındaki farktan doğan maliyettir. Bu fark, piyasa dengeleme mekanizması üzerinden sistem işletmecisi tarafından karşılanır ve ilgili piyasa oyuncusuna bir maliyet ya da gelir olarak yansıtılır.

Eğer piyasa katılımcısı, planladığından fazla ya da az üretim/tüketim yaparsa; bu fark piyasa koşullarına göre birim fiyatlar üzerinden hesaplanır ve belirli çarpanlarla cezalandırılır.

📌 Dengesizlik Maliyeti Formülleri

Pozitif Dengesizlik (Fazla Üretim):👉 Dengesizlik Maliyeti = Dengesizlik Miktarı × min(PTF,SMF) × 0.97

Negatif Dengesizlik (Eksik Üretim):👉 Dengesizlik Maliyeti = Dengesizlik Miktarı × max(PTF,SMF) × 1.03

Burada SMF: Sistem Marjinal Fiyatı,

PTF: Piyasa Takas Fiyatı’dır.

0.97 ve 1.03 çarpanları ise EPIAŞ tarafından uygulanan ceza yüzdelik katsayılardır.

🔍 Karşılaştırmalı Örneklerle Dengesizlik Maliyeti

Örnek 1 – Pozitif Dengesizlik (Fazla Üretim)

• Planlanan Üretim: 100 MWh

• Gerçek Üretim: 110 MWh

• Dengesizlik Miktarı: 10 MWh

• PTF: 3400 TL/MWh

• SMF: 900 TL/MWh

Gerçek Maliyet:10 × 900 × 0.97 = 8,730 TL

Dengesizliğe Kalınmasaydı:10 × 3400 = 34,000 TL gelir

Gelir Kaybı:34,000 - 8,730 = 25,270 TL

Örnek 2 – Negatif Dengesizlik (Eksik Üretim)

• Planlanan Üretim: 100 MWh

• Gerçek Üretim: 90 MWh

• Dengesizlik Miktarı: 10 MWh

• PTF: 900 TL/MWh

• SMF: 3400 TL/MWh

Gerçek Maliyet:10 × 3400 × 1.03 = 35,020 TL

Dengesizliğe Kalınmasaydı:10 × 900 = 9,000 TL maliyet

Ekstra Maliyet:35,020 - 9,000 = 26,020 TL

Durum	Dengesizlik (MWh)	SMF (TL)	Çarpan	Gerçek Maliyet (TL)	Dengesizliğe Kalmasaydık (TL)	Fark (Ek Maliyet / Kayıp)
Pozitif Dengesizlik (Fazla Üretim)	10	900	0.97	8,730	34,000 TL gelir	25,270 TL daha az gelir
Negatif Dengesizlik (Eksik Üretim)	10	3400	1.03	35,020	9,000 TL maliyet	26,020 TL ekstra maliyet

🎯 Sonuç: Yelkenleri Ayarla!

Bu örnekler açıkça gösteriyor ki dengesizlik maliyetleri, sadece teknik bir konu değil, doğrudan finansal sonuç doğuran bir mesele. Özellikle piyasada fiyatların bu kadar dalgalandığı mevsimsel geçiş döneminde, piyasa katılımcılarının artık daha hassas tahminler yapması ve sistemlerini güncel tutması gerekiyor.

Yukarıdaki örneklerden anlaşılacağı üzere dengesizlik maliyetlerinin yönetilmesi için sistem yönünü takip etmek ve bu yön doğrultusunda duruş pozisyonu almak çok daha önemli.